نمایش تضاد و تقابل میان انسانیت و برابری با ناراستی های دنیای امروز
5 اسفند 1402
دکتر حمید صادقیان، عضو هیات علمی دانشگاه هنر اصفهان و عضو کارگروه علمی هنری جایزه دانشگاهی شهید بهروز مرادی، دیگر فردی بودند که پاسخ پرسش های دبیرخانه این جایزه را دادند. به اعتقاد او درصورتیکه این جایزه بتواند اقشار وسیعتری به ویژه آندسته از فعالان عرصه های دانشگاهی و هنری که همیشه غیر خودی قلمداد شده اند را به خود جلب کند، توان رقم زدن یک جریان هنری را دارد. همچنین از دید او، مهم ترین آسیب پیش روی جایزه، محدود شدن به مخاطب خودی است. با هم پاسخ های دکتر صادقیان را می خوانیم:
*تعریف شما از هنر مقاومت و پایداری چیست؟ سهم گرافیک در هنر مقاومت و پایداری چقدر است؟ وقتی سخن از اضافه ای مانند مقاومت و پایداری با هنر می کنیم، نگاه ما تنها به مضمون و محتواست یا فرم هم در این نگاه دخیل می شود؟
دوام، مقابله و ایستادگی در برابر خودکامگی زورمندان و مهاجمان در سراسر تاریخ زندگی انسان بر روی زمین شیوه های متنوعی داشته که اغلب آمیخته با خلاقیت، استعاره، کنایه و استفاده از نشانه های خاص بوده است. در گرافیک (ارتباط تصویری) زبان تصویر مهمترین ابزار هنرمند برای نمایش اعتراض و مقابله است. در دنیای امروز به واسطه اهمیت رسانه های دیداری و پشتوانه های تکنولوژیک، دیدمان ها یا گفتمان های دیداری به سرعت تمام رو به رشد و پیشرفت دارند به گونهای که ایدئولوژی های مختلف برای معرفی، تثبیت و عادی سازی متمرکز بر تصاویر شده و اکنون شاهد این هستیم که اغلب تصاویر حاوی ایدئولوژی رسانه ای هستند چنانکه رسانه ها نقشی مؤثر و تعیین کننده در خلق و ترویج ایدئولوژی ها در جوامع دارند. آنها مهمترین ابزار تعریف یا تقابل انواع ایدئولــوژی در هر جامعه اند و ازطریق انواع بازنمایی و تکرار دیدمان ها مفاهیم مورد نظر خود را تعریف، تثبیت و طبیعی سازی میکنند. رسانه ها به عنوان فراگيرترين و متداولترين روایتگر در «كاشت» ايدئولوژي ها، ارزش ها و باورهاي مشترك در يك زبان و گفتمان نقشي بنيادين دارند. فراتر از بازتاب معنا، ساخت، شكل دهي يا هدايت معنا در بطن گفتمان رسانه هاي تصویر بنیاد ارزش و اعتباري فزاينده مي يابد و رسالت رسانه از حامليت اطلاعات به دخل و تصرف در انتخاب، چينش و انتقال آنها تغيير ماهيت مییابد. در این راستا بطور قطع فرم ها حامل مضامین و محتوای ایدئولوژیک هستند.
* نمونه های خوب آثار گرافیکی مقاومت و پایداری در جهان مربوط به کدام هنرمندان از کدام کشورها می باشد؟ گرافیست ها بیشتر سراغ کدام شکل از پایداری از مبارزه با استبداد، مبارزه با استعمار، خودسازی و جهاد نفس و ....رفته اند؟
بطور کلی می توان گفت از سپیده دمان تاریخ و زمانی که اولین تصاویر توسط انسان های نخستین بر دیواره های غارها نقش بستند تا دورانی که خط تصویری شکل گرفت و از ریشه های آن انسان به خطوط متنوع نوشتاری دست یافت و شکل گیری نخستین تمدن های بشری، چه در مکاتبات رسمی، چه نقوش درباری و حتی نقش برجسته های سنگی، شاهد ثبت نزاع های بیشمار و وقایع تاریخی هستیم که هرکدام در درون خود گویای جنگ ها، شکست ها و پیروزی های بسیارند. اما در قرون بعد از رنسانس در اروپا، اختراع صنعت چاپ و سهولت تکثیر متون نوشتاری و تصویری در سراسر اروپا علم، فرهنگ، هنر و صنعت، توسعه و تعالی انفجار گونهای یافت و به همین واسطه نیز در هر دوره ی تاریخی نشر اخبار تقابل ها نسبت به گذشته بینهایت سرعت یافت که از جمله در گرماگرم جنگ های جهانی می توان شاهد این امر بود. از نظر من هنرمندانی که به ویژه در حوزه های تصویر فعال بوده اند حساسیت های خاصی نسبت به ظلم حاکمان و زورگویان نسبت به مظلومین تاریخ نشان داده اند. در آثار متنوع هر دوره می توان واکنش ایشان را نظاره گر بود، شاید بتوان بعد از رنسانس و اوج تجلی هنر و بازتاب آن در رستاخیز اجتماعی، قرن هجدهم و نقش هنرمندان نقاش و کاریکاتوریست ها را مثالی خوب از این دست دانست.
*ارزیابی شما از نگاه دانشجویان و استادان به هنر مقاومت و پایداری چیست؟
نمایش تضاد و تقابل میان انسانیت و برابری با ناراستی های دنیای امروز
* شما شهید بهروز مرادی را تا چه اندازه می شناسید و چه بعدی از شخصیت ایشان برای شما حائز اهمیت است؟
از سال 1374 و بعد از اینکه دانشجوی دانشگاه هنر شدم و بخصوص در جریان سفرهایی که بعدها باعنوان راهیان نور نامگذاری شد با این شهید آشنا شدم. آنچه برای امثال من در آن دوران اهمیت داشت، نحوه ی فعالیت های هنری و تبلیغاتی و نیز تأثیر این فعالیت ها در پیشبرد مقاومت های مردمی بود که با تمام وجود درمقابل هجوم ایستادگی کرده بودند.
*با وجود اتفاقات تازه در جبهه مقاومت و همچنین جهت اصلاح سبک زندگی، پرداختن به هنر مقاومت و پایداری و به خصوص گرافیک در ابعاد مختلف تا چه اندازه مهم و ضروری است؟
چنانکه در پاسخ سوال اول نیز ذکر شد؛ رســانه های تصویری به واســطه ی دارا بودن حوزه گسترده مخاطب، نقشــی مهمی در شناخت و شــکلگیری ذهنیت افراد در جامعــه ایفا میکنند. در این میان آثار معاصر گرافیک خصوصا در عرصه رسانه های جدید جزء جدایی ناپذیر و تأثیرگذاری از زندگی مردم شده اند. لذا نظر به جایگاه مهم و پرمخاطب این رسانه ها و تأثیرات فرهنگی آن بر جامعه ی مخاطب، لازم است با شناخت عمیقِ ساز و کارهای موجود، مخاطرات فرهنگی آن را مبدل به تعامل و شناخت بیشتر نمود.
*چه آثاری در چه قالب هایی در بخش گرافیک می توانند در این جایزه حضور پیدا کنند؟
به نظر می رسد آثاری که در راستای رسانه های تصویری دچار بیشترین تحولات شده به دلیل جذابیت های فوق العاده تصویری و سپس اهمیت رسانه های جدید در این مقطع تاریخی، در نقاط مختلف دنیا طرفداران زیادی در میان گروه های مختلف ِسنی پیدا کرده است. این تحولات در مقایسه با آثار گذشته بسیار مشهود است. محتوای این برنامه ها در سال های اخیر منسجم تر و به لحاظ آموزشی، تربیتی و مفاهیمی که به مخاطب ارائه می دهند غنی تر شده است، اگرچه این رسانه ها نیز عرصه تاخت و تاز نوین و بستر فعالیت های ایدئولوژیک و تفکرات نظام های قدرت نیز هست.
* توصیه شما به شرکت کنندگان در این بخش، مخصوصا کسانی که تازه می خواهند با موضوع جایزه شروع به خلق اثر کنند، چیست؟ آنهایی که می خواهند از مجموعه های قبلی دست به انتخاب بزنند، چه نکاتی را مد نظر داشته باشند؟
به نظر من بهترین تجربه استفاده از تجربیات دیگران است البته با تمرکز بر مسایل روز دنیا و نیز شناخت جامع نسبت به تغییرات، رویدادهای اجتماعی و فرهنگی دنیای امروز
*با وجود این که اثر جاودانه شهید بهروز مرادی «به خرمشهر خوش آمدید، جمعیت 36 میلیون نفر)، نوعی کار گرافیکی محسوب می شود، جایگاه گرافیک در این جایزه را چطور ارزیابی می کنید؟
مهم، لازم، ضروری و به دور از کلیشه های مرسوم
*پوستر و نشان این جایزه از دید شما از چه ارزش های هنری برخوردار است و تا چه اندازه متناسب با جایزه محسوب می شود؟
از این نظر که حامل محتواست و تداعی موفقی دارد متناسب و دارای ارزش است
* جایزه شهید بهروز مرادی تا چه اندازه می تواند به ایجاد یک جریان هنری کمک کند؟
به اعتقاد من درصورتی که این رویداد بتواند اقشار وسیعتری از مخاطبان جایزه (به ویژه آن دسته از فعالان عرصه های دانشگاهی و هنری که همیشه غیر خودی قلمداد شده اند) را به خود جلب کند، توان رقم زدن یک جریان هنری را به طور بالقوه داراست
*مهم ترین آسیب های پیش روی این جایزه چه می تواند باشد؟
با شناختی که از فضای جامعه هدف دارم، اینکه این رویداد تنها صرف، محدود و متعلق به مخاطبان "خودی" باشد
