اثر شهید بهروز مرادی حیرت آور است
12 دی 1402
ابراهیم زاهدی مطلق، نویسنده، روزنامه‌نگار، منتقد ادبی و سرداور و داور جشنواره‌های ادبی است. او 3 خرداد 1399 در پاسخ به این سوال خبرگزاری ایبنا که چه کتابی را برای مطالعه درباره خرمشهر و سوم خرداد پیشنهاد می کنید گفته بود: خرمشهر یک کتاب زنده دارد و یک کتاب شهید؛ کتاب زنده‌اش حاج محمد نورانی است و کتاب شهیدش بهروز مرادی. درباره این دو هر چه گیر آوردید، منتشر کنید، آن وقت انگار کل خرمشهر را گفته‌اید. خصوصا شهید مرادی که کاملا غایب است و غریب. زاهدی مطلق تجربه همکاری با روزنامه‌هایِ «سلام»، «کیهان»، «ابرار»، «همشهری»، «جام‌جم»، «انتخاب» و خبرگزاری مهر را در کارنامه خود دارد. او چند دوره داور و سرداور کتاب سال دفاع مقدس و از داوران دهمین دوره جایزه ادبی جلال آل‌احمد بوده است. زاهدی پانزدهمین جشنواره شهید غنی‌پور را هم سرداوری کرده است. تاکنون ۲۱ عنوان رمان، داستان و زندگی‌نامه به قلمش نوشته شده است. کتاب‌های نسل باروت و رضای زهرا در ادوار مختلف جشنواره دفاع مقدس رتبه‌های برگزیده را کسب کرده‌اند. در مقدمه پرسش های وبگاه جایزه شهید بهروز مرادی برای او نوشتیم که قصد داریم تا نگاه محدود به مقاومت که در فعالیت های نظامی خلاصه شده را بشکنیم و با توجه به آرا مختلف، نگاه جامع تر و جهان شمول تری نسبت به مقاومت در حوزه های مختلف و متنوع داشته باشیم. با هم پاسخ های زاهدی مطلق را می خوانیم:
*تعریف شما از هنر مقاومت چیست؟
شما اشاره خوبی در مقدمه کردید که مقاومت در اقدامات نظامی خلاصه نمی‌شود؛ بلکه باید اضافه کنم رفتار نظامی به معنی مبارزه است نه مقاومت. اتفاقا مقاومت در فعالیت‌های غیر نظامی است. مانند رفتارهای اجتماعی و هنری خصوصا. به همین علت می‌گویم که اغلب آثار هنری ما در تمام ژانرها خلاصه شده در رویکردهای نظامی و میلیتاریستی است. آثار ادبی ما در بهترین حالت، ستایشگر رزمندگانی است که در جبهه فداکاری کرده‌اند. در حالی که رنج و عذاب یک همسر از نبود شوهر و تحمل دوری از فرزندی که به جبهه رفته است، از سوی پدر و مادر و صبر مردمی که در پشت جبهه از کاستی‌ها گلایه نکرده‌اند تا رزمندگان و مدیران کشور بتوانند جنگ را اداره کنند، مصداق واقعی هنر مقاومت است؛ اما در آثار ادبی تقریبا خبری از آنها نیست و اگر هم باشد، تعبیر مقاومت نشده و هنرمندانه ستایش نشده‌اند.
*وضعیت ادبیات مقاومت را امروز چطور ارزیابی می کنید؟
با عنایت به مولفه‌هایی که پیش تر عرض کردم، سربلند نیستیم و قابل دفاع نیست. البته آثار فراوانی در ستایش رزمندگان و جبهه‌ها داریم که خیلی هم خوب هستند. این جا منظورم «هنر مقاومت» به معنای خاص است.
*از میان هنرمندان رشته های مختلف مخصوصا نویسندگان مقاومت، کار کدامیک را بیشتر دوست دارید؟ چرا؟
از داستان‌های ایرانی رمان «باغ تلو» نوشته مجید قیصری و داستان «جشن جنگ» احمد دهقان و یک داستان از اسماعیل فصیح به نام «کشته عشق» را خیلی به تعریف هنر مقاومت نزدیک می‌دانم. از تابلوها هم همان اثر درخشان و جاودانه شهید بهروز مرادی را بر ویرانه‌های خرمشهر: «به خرمشهر خوش آمدید. جمعیت ۳۶ میلیون نفر» حیرت آور است این تابلو. تبلور این آیه است: و لم یکن له کفوا احد. از خارجی‌ها هم یک رمان هست به نام «زمانی که اسم من کیوکو بود» نوشته لیندا سو پارک؛ نویسنده‌ای کره‌ای ساکن آمریکا که روایت جنگ و اشغال کره توسط ارتش امپراتوری ژاپن است. این رمان چنان تصویری از مردم شهرها در مقاومت علیه ارتش متجاوز ژاپن نشان می‌دهد که من هزار بار آرزو کرده‌ام کاش فقط یک کتاب از این جنس در کشور ما نوشته می‌شد! کاش من چنین رمانی نوشته بودم! در این رمان، مردم کره با کاشتن نوعی درخت، با تحریم بعضی واژه‌ها و اسم‌هایی که ژاپنی‌ها اصرار به کاربرد آن دارند، یا نوعی پوشش لباس، در برابر ژاپنی‌ها مقاومت می‌کنند.
*پیشنهاد شما برای آشنایی بیشتر با هنر مقاومت در بین جوانان و دانشگاهیان چیست؟
در صنعت اگر بخواهیم رشد کنیم، باید از کشورهای موفق صنعتی الگوی جامع داشته باشیم. در ادبیات -خصوصا داستان- هم نمونه‌های خارجی عالی داریم که بدون تعصب باید بخوانیم و مولفه‌های مقاومتی اش را بیابیم. در بخش آثار ایرانی هم نشست‌های مفید مخاطبان و مولفان و بررسی صریح و صادقانه آثار، را بهترین کار می‌دانم.
*در سال های اخیر، تلاش های قابل تاملی برای حفظ روحیه مقاومت و خلق هنر مقاومت انجام می شود؟
من چنین استنباطی ندارم؛ تلاش‌های سیستماتیک، بیشتر در جهت شعار و بیلان کار است.
*زنان چه سهمی در هنر و ادبیات مقاومت داشته و دارند؟
سهم زنان، عمده است و مغفول. اگر روزی دیدید که زنان در مرکز یک برنامه بودند، امیدوار باشید که ممکن است به هنر مقاومت نزدیک شویم. چون اساسا زنان هستند که در مرکز خانواده و لجستیک هر مبارزه‍ای دیده می‌شود.
*چرا از این شهید به عنوان کتاب شهید خرمشهر یاد کرده اید؟
راستش اصلا چیزی به یاد نمی‌آورم. اما امروز که فکر می‌کنم، به نظرم با شناخت بهروز مرادی، می‌شود دلیل مقاومت مردم خرمشهر را دانست. روزهای زندگی او، ورق‌هایی است خواندنی برای هر دانشجوی ایرانی به شرطی که جزئیات آن گفته شود بی‌ملاحظات امروز. به نظرم جانباز پر افتخار خوزستانی حاج محمد نورانی بهترین فرد برای معرفی شهید بهروز مرادی است.
* اصولا اختصاص جشنواره ای به نام این شهید و دیگر شهدا را چگونه ارزیابی می کنید؟
خدا به موسسین این جایزه و جشنواره توانایی وافر بدهد که پس آز سال‌ها غفلت، این واجب عینی را ادا می‌کنند. امیدوارم با بهره‌گیری از تمام ظرفیت‌های مربوط به شهید مرادی، حق مطلب چنان که شایسته او باشد، ادا شود.
